Thư tháng Tư: Những thay đổi lớn của Luật Khoa

Tôi hy vọng bạn và người thân vẫn khỏe. Ít khi nào tôi thấy lời chúc sức khỏe có ý nghĩa như bây giờ. Ta đang sống những tháng ngày bất định hiếm có trong lịch sử hiện đại, khi mà nhu cầu căn bản nhất của chúng ta – nhu cầu tồn tại – lại trở thành nỗi ám ảnh lớn đến thế. 

Trong những ngày qua, Luật Khoa may mắn vì không có nhiều xáo trộn trong hoạt động của mình. Ngoại trừ việc một số thành viên tòa soạn gặp khó khăn trong việc đi lại, ăn ở do các hoạt động kinh tế – xã hội đều đình trệ, mọi việc khác vẫn diễn ra bình thường. 

Nhiều người có thể xa lạ với chuyện làm việc từ xa, làm việc ở nhà, còn các thành viên Luật Khoa đã quen thuộc với chuyện đó từ những ngày khởi sự. Internet đã là môi trường làm việc gần như duy nhất của chúng tôi trong suốt hơn 5 năm qua. 

Việc chúng tôi, từ khía cạnh những người làm báo, đặc biệt quan tâm trong thời gian qua, là môi trường thông tin liên quan đến dịch bệnh. 

Con người nhạy cảm nhất khi sống trong sợ hãi. Khi đó, chúng ta phản ứng không như bình thường với mọi thông tin. Mọi thứ dường như bị đẩy đến những thái cực khác nhau, hết lần này tới lần khác. Thời đại dịch là một trạng thái sống trong sợ hãi đó.

Ở những nơi có truyền thống thực hành tự do ngôn luận lâu đời, người ta có đủ các kênh thông tin để hạn chế tối đa sự hoảng loạn. Nói cách khác, họ có hai thứ mà chúng ta không có: thông tin đầy đủ và niềm tin vào “quyền lực thứ tư” – báo chí. 

Chúng ta sống trong môi trường thông tin thực ra là vừa thừa, vừa thiếu. Thừa thông tin méo mó, thông tin nửa vời, thông tin sai lệch, thông tin có định hướng. Những thông tin thừa này xuất phát từ cả báo chí nhà nước lẫn truyền thông xã hội. Với công cụ Facebook, xã hội đang tham gia một cách không thể tích cực hơn trong việc tạo ra và lan truyền tin giả. 

Thừa là vậy, nhưng chúng ta lại đang cực kỳ thiếu thốn thông tin chính xác, thông tin được thẩm định kỹ, thông tin được tạo ra và lan truyền một cách có trách nhiệm. Chúng ta cũng cực kỳ thiếu những phân tích, bình luận có giá trị chuyên môn về mọi khía cạnh: y tế, chính trị, kinh tế, xã hội, v.v. Chúng ta đang có một thị trường thông tin đặc biệt méo mó, nơi trong rất nhiều trường hợp, người tiêu dùng thông tin vừa là nạn nhân, vừa là đồng phạm. Trong môi trường như thế, khó có chỗ cho niềm tin của người tiêu dùng vào các thiết chế báo chí – truyền thông.

Đó là lúc chúng ta nhận ra vai trò của báo chí độc lập lớn đến thế nào. Nhưng nhận ra rồi thì chúng ta làm được gì? 

Chúng tôi đã nhiều lần làm việc trong trạng thái bất lực. 

Bất lực trước những cơn sóng thần tin giả. Sóng sau đè sóng trước. Thời gian kiểm chứng một thông tin đủ để ba bốn làn sóng tin giả đi qua. 

Bất lực trước khả năng nhỏ bé của mình trong việc soi sáng những góc tối trong xã hội, giúp những người không có tiếng nói được nói. 

Bất lực trước năng lực hạn chế của mình trong việc sản xuất ra thông tin có giá trị với độc giả của mình đúng vào lúc độc giả cần mình nhất.

Trong nỗi bất lực đó, lại có thêm một thứ làm cho tình hình tồi tệ thêm: Luật Khoa bị chặn ở Việt Nam. 

Để khắc phục tình trạng này, trong thời gian tới, Luật Khoa sẽ có những thay đổi lớn trong hoạt động của mình, bao gồm mấy việc sau:

1. Triển khai mảng tin tức

Lâu nay, Luật Khoa thường chỉ đăng bài phân tích, bình luận, tư liệu, rất ít khi đăng tin thời sự. Nay, chúng tôi quyết định sẽ triển khai mảng này để đối phó với nạn tin giả và tin định hướng. 

Hình thức đưa tin của Luật Khoa, trước mắt, sẽ dưới dạng các bản tin được cập nhật ba lần mỗi ngày vào lúc 8:00, 13:00 và 18:00, như hai bản tin đầu tiên chúng tôi đưa ngày 3/4 và 4/4. Với dạng bài này, chúng tôi tạo ra một dạng newsfeed, tương tự với trang chủ Facebook, với các bản tin ngắn gọn nhưng được chọn lọc và thẩm định kỹ càng. Mỗi ngày, chúng tôi xuất bản một bản tin như vậy, và cập nhật bản tin đó ba lần. 

Chúng tôi chấp nhận không thể cập nhật thông tin liên tục theo dạng tường thuật trực tiếp theo thời gian thực (live blogging) như các báo lớn trên thế giới vẫn làm. Một phần do thiếu thốn nhân sự, nhưng phần lớn là do chúng tôi muốn làm chậm trong thời gian đầu để đảm bảo đưa tin chính xác, thay vì đưa tin nhanh. Khi nhân sự nhiều lên và năng lực đưa tin tốt hơn, chúng tôi sẽ cân nhắc làm live blogging.

Trong thời gian thử nghiệm trước mắt, Luật Khoa sẽ chọn lọc những thông tin mà chúng tôi cho là cần thiết cho độc giả, thay vì tin nào cũng đưa. Một phần là có nhiều thông tin các nơi khác đã đưa, một phần là vì trong biển thông tin trên thế giới, chúng tôi chỉ chọn đưa những tin thực sự quan trọng. Chúng tôi hy vọng sẽ giúp độc giả vừa nắm được tình hình thời sự, vừa không bị quá tải thông tin.

2. Tuyển dụng nhân sự

Luật Khoa sẽ thành lập Ban Thời sự với các biên tập viên và phóng viên đặc trách. Các nội dung truyền thống được giữ nguyên và tiếp tục mở rộng, còn Ban Thời sự sẽ là một nhóm riêng. 

Trong thời gian ngắn sắp tới, chúng tôi sẽ đăng tin tuyển dụng chính thức với các mức lương đủ để những ai muốn làm báo chuyên nghiệp cũng có thể toàn tâm toàn ý làm việc. Tiêu chí trả lương và nhuận bút của Luật Khoa xưa nay vẫn dựa trên nguyên tắc đảm bảo những ai làm việc toàn thời gian có thể sống ở mức trung lưu ở các đô thị lớn nhất ở Việt Nam. 

Tóm lại, năm 2020 này, Luật Khoa kỳ vọng sẽ mở rộng nhân sự đáng kể. Trong thời gian chờ chúng tôi đăng tin tuyển dụng, nếu quan tâm, bạn có thể liên hệ với chúng tôi ngay tại địa chỉ recruit@luatkhoa.org. 

3. Mở rộng các kênh phân phối nội dung

Hiện nay, Luật Khoa dựa chủ yếu vào website luatkhoa.org và trang Facebook để phân phối nội dung. Trong thời gian tới, chúng tôi dự kiến sẽ đẩy mạnh các kênh sau: 

• Trang dự phòng (bit.ly/luatkhoa): Đây là trang giúp độc giả không cần vượt tường lửa cũng có thể đọc được bài. Hiện chúng tôi đang làm việc với một hãng công nghệ để nâng cấp trang này. 
• Newsletters: Hiện Luật Khoa có gửi bài qua email cho độc giả nhưng kênh này chưa được chăm sóc đến nơi đến chốn. Chúng tôi sẽ sớm giới thiệu một mô hình newsletters mới tới độc giả. 
• Ứng dụng điện thoại: Hiện Luật Khoa đang làm việc với các chuyên gia công nghệ để sớm ra mắt ứng dụng đọc báo trên điện thoại. 

***

Nhiều bạn có thể đặt câu hỏi: Tại sao Luật Khoa không đăng bài trực tiếp lên Facebook? 

Chúng tôi đã tự hỏi điều này nhiều lần, nhưng quyết định không phụ thuộc vào Facebook. 

Thứ nhất, Facebook không đối xử tốt với các trang báo. Mức độ hiển thị nội dung là rất thấp, trừ khi bạn trả tiền (và rất nhiều tiền) cho quảng cáo. Luật Khoa không dư dả đến mức như vậy. Và nếu dư dả, chúng tôi cũng không muốn vừa sản xuất nội dung miễn phí cho Facebook, vừa đóng tiền cho họ. Đó không phải là một cuộc chơi công bằng. Nói vậy không có nghĩa là chúng tôi không dùng Facebook nữa, nhưng cái gì cũng có chừng mực của nó.

Thứ hai, Luật Khoa tin rằng Facebook không phải là môi trường tốt để tiêu thụ thông tin một cách điềm tĩnh, có suy xét và có chất lượng. Sự náo nhiệt, ồn ào của Facebook không phải là nơi mà các tác giả của Luật Khoa kỳ vọng sẽ ngồi nói chuyện với độc giả của mình. Chúng tôi muốn tạo ra một không gian đủ tốt cho những cuộc nói chuyện có chất lượng.

Và thứ ba, chúng tôi không giấu diếm, là sau cùng, chúng tôi cần độc giả truy cập vào các nền tảng của Luật Khoa để ủng hộ Luật Khoa về mặt tài chính. Chúng tôi không thể triển khai các ứng dụng gây quỹ như Paypal, Memberful hay Patreon trên Facebook. Việc đó chỉ có thể làm được qua website, app điện thoại hay newsletters của Luật Khoa, là những nền tảng chúng tôi có thể kiểm soát được. Luật Khoa phải dựa vào các khoản đóng góp của độc giả, dù là theo hình thức đóng góp một lần (donation) hay đóng góp định kỳ (membership/subscription). Để tồn tại được và tồn tại một cách có ý nghĩa với tư cách là một tờ báo độc lập, chúng tôi cần những khoản đóng góp nhỏ của từng độc giả một. Chúng tôi sẽ sớm quyết định mô hình gây quỹ của mình và công bố tới độc giả. 

Có rất nhiều việc để làm. Luật Khoa sẽ gửi thư chia sẻ công việc tới độc giả vào thứ Bảy đầu tiên của mỗi tháng, kể từ tháng này.

Mến chúc bạn mọi điều an lành. 

Trịnh Hữu Long – Tổng biên tập